هوایی که تنفس می کنیم از گازهای متفاوتی تشکیل شده است. متاسفانه گازهای سمی متعددی همراه با گازهای مختلف حیاتی آمیخته شده اند. در صورتی که درصد آن ها به مقدار مشخصی برسد، می توانند ضربات جبران ناپذیری بر بدن تمامی موجودات زنده وارد کنند. در میان تمامی مواد شیمیایی و خطرناکی که در صنایع استفاده می شود، گازها اغلب خطرناک ترین مواد به شمار می آیند. بسیاری از گازهای سمی بی رنگ و بو هستند، که این موضوع می تواند خطر را جدی تر کند.
سمی ترین گازهای شیمیایی
گازهای مختلف زیادی وجود دارند که ترکیب آن ها با عناصر موجود در طبیعت، می تواند بسیار کشنده باشد.
- گاز نیتروژن ( NO2)
با کمال تعجب، در میان تمامی گازهای سمی و خورنده ای که در صنعت وجود دارد، نیتروژن، کشنده ترین گازی است که ما بیشتر آن را تنفس می کنیم.
این گاز بی اثر و نامرئی است که حدود ۷۸ درصد از هوایی که تنفس می کنیم را تشکیل می دهد. هنگامی که غلظت نیتروژن افزایش می یابد و در مقابل آن سطح اکسیژن کم می شود، خطر به شدت افزایش پیدا می کند. قربانیان محیط های غنی از نیتروژن، اغلب در ابتدا نمی دانند که چه مشکلی دارند؛ زیرا به راحتی تنفس می کنند. خفگی حاصل از نیتروژن، منجر به کمبود اکسیژن می شود که می تواند در هماهنگی و قدرت فرد تاثیر بگذارد و یا حتی آن ها را مختل کند. البته در موارد شدید، حتی یک تنفس هم کافی است تا فرد به سرعت بیهوش شود.
متداول ترین منابع اکسیدهای نیتریت انتشارات صنعتی، وسایل نقلیه، سوخت های فسیلی، کشاورزی و… است. اما علایم مواجهه با این گاز می تواند منجر به سوزش چشم، پوست و سیستم تنفسی شود. در هنگامی که افراد در مدت زمان طولانی تر در معرض این گاز قرار می گیرند. ممکن است جان خود را در کمتر از یک دقیقه از دست بدهند.
- گاز سولفید هیدروژن ( H2S)
سولفید هیدروژن گازی بی رنگ و بسیار قابل احتراق است. این گاز با نام گاز فاضلاب نیز شناخته می شود. در مقادیر کم، بویی مشابه با تخم مرغ فاسد دارد. اما در غلظت های بالاتر، بوی گاز ممکن است اصلا تشخیص داده نشود،؛ زیرا سولفید هیدروژن می تواند اعصاب بویایی را فلج کند و حس بویایی را از بین ببرد. این گاز طی فرایندهایی نظیر استخراج معادن، تولید خمیر و کاغذ، پالایش نفت و گاز و سایر فرآیندهای صنعتی تولید می شود. همچنین این گاز به طور طبیعی در مکان هایی مانند چاه های گاز طبیعی، آتشفشان ها، چاله های کمپوست و فاضلاب نیز خارج می شوند.
کار در محیط های کوچکی که احتمال وجود کمی از این گاز وجود دارد، می تواند بسیار خطرناک باشد. با توجه به اینکه افراد چقدر و برای چه مدت این گاز را استنشاق کرده اند، اثرات مختلفی در سلامت افراد می گذارد. این اثرات ممکن است از سوزش چشم یا سردرد، حالت تهوع، لرزش و سرفه شروع شود و در موارد بسیار جدی تر ممکن است منجر به کما و مرگ و میر گردد.
- گاز مونوکسید کربن (CO)
مونوکسید کربن یکی از مشهورترین گازهای شیمیایی به شمار می رود. این گاز در بیشتر موارد طی احتراق ناقص آزاد می شود. توجه به انتشار مونوکسید کربن از خودروها، اهمیت ویژه ای دارد. به طوری که در پارکینگ های سر پوشیده ممکن است سطح این گاز به شدت زیاد شده و خاصیت کشنده ای داشته باشد. در کلان شهرها زمانی این گاز تلفات بیشتری می دهد که هوا رو به سردی می رود. زیرا با توجه به سردی هوا مصرف گاز نیز بالا می رود و کمی حواس پرتی در لوله کشی های وسایل گرمایشی، می تواند انتشار این گاز را شدت بخشد. برخی از افراد هم تنها به جنبه زیبایی خانه خود بها می دهند و از لوله هایی استفاده می کنند که استاندارد نیستند. با توجه به این مشکلات متأسفانه این گاز توانسته است قربانیان زیادی از هموطنان ما را بگیرد.
اگر میزان مونوکسید کربن در هوای تنفسی زیاد باشد، می تواند منجر به اختلالات رفتاری، بروز مشکلات قلبی، درگیری سیستم عصبی مرکزی و حتی مختل شدن حرکت و از دست دادن بینایی شود. در موارد شدیدتر ممکن است کما و حتی مرگ افراد را در حین استشمام به دنبال داشته باشد.
- گاز دی اکسید گوگرد ( SO2)
دی اکسید گوگرد گازی بی رنگ و به شدت خطرناک است. این گاز زمانی تشکیل می شود که گوگرد و مواد حاوی گوگرد مانند نفت و زغال سنگ سوزانده شوند. زمانی که این گاز در آب حل می شود، باعث تشکیل اسید سولفوریک می گردد که همراه با اکسید های نیتروژن از علل مهم باران اسیدی است.
این گاز در مناطق صنعتی و نزدیک نیروگاه ها یافت می شوند. دی اکسید گوگرد در زمینه تصفیه آب و برای جابه جایی کلر اضافی کاربرد دارد. همچنین به دلیل خاصیت استریل کنندگی آن در فراوری های مواد غذایی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. وزن دی اکسید گوگرد تقریبا دو برابر هوا است؛ به همین خاطر در کف مکان هایی که احتمال نشت این گاز وجود دارد، حسگرهایی قرار می دهند که در زمان هایی که این گاز نشت پیدا می کند، به افراد هشدار های لازم را دهد.
این گاز می تواند باعث بروز مشکلات تنفسی، مشکلات چشمی و پوستی شود. همین طور می تواند عوارض گوارشی مانند تهوع و دردهای شکمی را به دنبال داشته باشد. در صورت قرارگیری طولانی مدت، این گاز می تواند باعث ابتلا افراد به برونشیت شود. با توجه به این که این گاز سنگین تر از هواست، در صورت ورود مقدار زیادی از آن به دستگاه تنفسی، می تواند منجر به خفگی یا حتی مرگ شود.
استنشاق سمی ترین گازهای شیمیایی
در بیشتر مواقع، نکاتی وجود دارند که خطر وجود گازهای سمی را به ما گوشزد می کنند که چطور بفهمیم گازهای سمی را استنشاق کرده ایم. برخی از این نکات در زیر ذکر شده است:
- محل سکونت شما نزدیک یک منطقه صنعتی است.
- خانه شما کوچک است.
- نزدیک به یک کارگاه ساختمانی زندگی می کنید.
- در مدت زمان طولانی احساس سردرد دارید.
- گازهایی مانند سولفید هیدروژن، بوی تندی دارند. بنابراین بوی نامطلوب می تواند یک نشانه مهم باشد.
- مشاهده علائم ناگهانی مانند سوزش چشم، بینی و گلو
- مشاهده علائم تنگی نفس یا وجود خون در خلط
- تهوع و سرگیجه
سمی ترین گازهای شیمیایی می توانند منجر به اختلال در عملکرد بدن شوند. بیشتر گازهای سمی بی رنگ و نامرئی هستند. برخی از این گازها می توانند عملکرد های بدن مانند بینایی را مختل کنند، بنابراین باید اقدامات احتیاطی به شدت رعایت شوند. بدین ترتیب زمانی که در مکان هایی فعالیت دارید که خطر نشت انواع گازهای سمی وجود دارد. هرگونه اختلال در سلامتی خود را جدی بگیرید.
